AKutheni sifuna uMgaqo-siseko eIndiya

Umzekelo woMzantsi Afrika yindlela elungileyo yokuqonda ukuba kutheni sifuna uMgaqo-siseko kwaye yintoni eyenzayo imithetho. Umcinezeli kunye nabacinezelweyo kule Ncedi yedemokhrasi intsha babeceba ukuhlala kunye njengokulingana. Kwakungekho lula ukuba bathembele. Babenoloyiko lwabo. Bafuna ukukhusela izilangazelelo zabo. Uninzi olumnyama lwalunomdla wokuqinisekisa ukuba umgaqo-siseko wedemokhrasi olawula ubuninzi wawungaphazanyiswa. Babefuna amalungelo entlalontle nezoqoqosho. I-White Basts inomdla wokukhusela amalungelo ayo kunye nepropathi.

Emva kothethathethwano olude omabini amaqela avuma ukulalanisa. Abamhlophe bavumelana nomgaqo wobulawu obuninzi kunye nomntu omnye voti. Bavumelana nokwamkela amalungelo athile asisiseko kunye nabasebenzi. Abantsundu bavumile ukuba uninzi lwamalungu alunakuba lubalaseleyo. Ukulunga kwakungekho lula. Kuza kuqaliswa njani ukulunga? Nokuba bakwazi ukuthembana, yintoni isiqinisekiso sokuba le ntembeko ayiyi kwaphulwa kwixesha elizayo?

Ekuphela kwendlela yokwakha nokugcina ukuthembela kwimeko enjalo kukubhala imigaqo yomdlalo wonke umntu wayenokuhlala. Le mithetho ilala phantsi indlela abalawuli ekufuneka bekhethwe ngayo kwixesha elizayo. Le mithetho ikwachaza oko abanokukhethayo abaxhotyiswayo ukuze benze nezinto abangenakuyenza. Ekugqibeleni le mithetho igqiba amalungelo ommi. Le mithetho iya kusebenza kuphela ukuba ophumeleleyo akanakuzitshintsha ngokulula. Le yinto eyenziwe ngabantu baseMzantsi Afrika. Bavumelana ngemithetho ethile esisiseko. Bavumelana ukuba le mithetho iya kunguphaza, ukuba akukho rhulumente oya kuba nakho ukukutyeshela ezi zinto. Oku kuseti kwemithetho esisiseko kubizwa ngokuba ngumgaqo-siseko.

Ukwenza uMgaqo-siseko akuqhelekanga eMzantsi Afrika. Ilizwe ngalinye linamaqela ahlukeneyo abantu. Ulwalamano lwabo alunakuba lubi njengalo lwomhlophe kunye nabantsundu eMzantsi Afrika. Kodwa kubo bonke abantu behlabathi baneembono nemidla. Nokuba idemokhrasi okanye hayi, amazwe amaninzi ehlabathi kufuneka abe nemithetho esisiseko. Oku kusebenza kungekuphela koorhulumente. Naluphi na uMbutho ofuna ukuba nomgaqo-siseko wayo. Inokuba yiklabhu kwindawo yakho, uluntu olusebenzisanayo okanye iqela lezopolitiko, bonke bafuna uMgaqo-siseko.

Ke, uMgaqo-siseko welizwe yiseti yemithetho ebhaliweyo eyamkelweyo ngabantu bonke abahlala kunye kwilizwe. Umgaqo-siseko ngowona mthetho uphakamileyo umisela ubudlelwane phakathi kwabantu abahlala kwintsimi (ebizwa ngokuba ngabahlali) kunye nobudlelwane phakathi kwabantu norhulumente. Umgaqo-siseko wenza izinto ezininzi:

• Okokuqala, kuvelisa ubungakanani bentembeko kunye nokulungelelaniswa okuyimfuneko kuhlobo olwahlukileyo lwabantu ukuba bahlale kunye:

Okwesibini, icacisa ukuba uza kungenziwa njani urhulumente, oya kuba namandla okuthatha izigqibo;

• owesithathu, ubeka umda kumandla karhulumente kwaye asixelele ukuba lingamalungelo abemi; kwaye

• Okwesine, ibonisa iminqweno yabantu malunga nokudala uluntu oluhle.

Onke amazwe anayo imithetho ayinyanzelekanga yedemokhrasi. Kodwa onke amazwe anentando yesininzi. Emva kwemfazwe yenkululeko kwi-Great Britain, abantu baseMelika bazinika umgaqo-siseko. Emva kovukelo, abantu baseFransi bavuma uMgaqo-siseko wedemokhrasi. Ukusukela ngoko kuye kwaba yinto yonke kuzo zonke iidemokhrasi ukuba nomgaqo-siseko obhaliweyo.

  Language: Xhosa