Kubera ko inteko ishinga amategeko agira uruhare runini muri demokarasi igezweho, ibihugu byinshi binini bigabanya uruhare n’ububasha bw’inteko ishinga amategeko mu bice bibiri. Bitwa ibyumba cyangwa amazu. Inzu imwe ihuguwe nabantu kandi igakoresha imbaraga nyazo mu izina ryabantu. Urugo rwa kabiri rusanzwe rwatowe mu buryo butaziguye kandi rukora imirimo idasanzwe. Igikorwa gikunze kugaragara ku nzu ya kabiri ni ukureba inyungu za leta zitandukanye, uturere cyangwa ibice bya federasiyo.
Mu gihugu cyacu, inteko ishinga amategeko igizwe n’amazu abiri. Amazu yombi azwi nk’inama y’ibihugu (Rajya Sabha) n’inzu y’abaturage (Lok Sabha). Perezida w’Ubuhinde ni mu bagize Inteko Ishinga Amategeko, nubwo atari umunyamuryango w’inzu. Niyo mpamvu amategeko yose yakozwe mu mazu atangira gukurikizwa nyuma yo kwakira icyemezo cya perezida.
Wasomye kubyerekeye Inteko ishinga amategeko y’Ubuhinde mu masomo ya mbere. Kuva mu gice cya 3 Uzi ukuntu amatora yo gutha abera. Reka twibuke itandukaniro ryingenzi hagati yibi bigize aya mazu yombi yinteko ishinga amategeko. Subiza ibi bikurikira kuri lok Sabha na Rajya Sabha:
• Umubare rusange wa P ni uwuhe?
• Ninde utora abayoboke? …
• Ijambo (mumyaka)? …
• Inzu irashobora gushonga cyangwa ihoraho?
Ni ayahe mazu yombi akomeye? Bizagaragara ko Rajya Sabha akomeye, kuko rimwe na rimwe byitwa ‘Urugereko rwo hejuru’ na Lok Sabha ‘Urugereko rwo hasi’. Ariko ibi ntibisobanura ko Rajya Sabha akomeye kuruta Lok Sabha. Ubu ni uburyo bwa kera bwo kuvuga ntabwo ari ururimi rukoreshwa mu Itegeko Nshinga ryacu.
Itegeko Nshinga ryacu ritanga Rajya Sabha imbaraga zidasanzwe kuri leta. Ariko kubintu byinshi, Lok Sabha akora imbaraga zikirenga. Reka turebe uko:
1 Itegeko iryo ari ryo ryose risanzwe rigomba kunyuzwa n’amazu yombi. Ariko niba hari itandukaniro hagati yinzu zombi, icyemezo cya nyuma gifatwa mu nama ihuriweho aho abagize amazu yombi bicaye hamwe. Kubera umubare munini w’abanyamuryango, kureba Lok Sabha birashoboka gutsinda muri iyo nama.
2 Lok Sabha akoresha imbaraga nyinshi mubibazo byamafaranga. Ifunguro rya Lok rimaze gutera ingengo y’imari ya Guverinoma cyangwa andi mahirwe ajyanye n’amafaranga, Rajya Sabha ntashobora kubyanga. Rajya Sabha arabitinda gusa muminsi 14 cyangwa ngo agire impinduka muri yo. Lok Sabha arashobora cyangwa ntashobora kwemera izi mpinduka.
3 Icy’ingenzi, Lok Sabha agenzura Inama y’abaminisitiri. Gusa umuntu wishimira inkunga yabenshi mubanyamuryango bo muri Lok Sabha bagizwe na minisitiri wintebe. Niba benshi mu banyamuryango ba Shot Sabha bavuga ko ‘nta cyizere’ mu nama y’abaminisitiri, ba minisitiri bose barimo na Minisitiri w’intebe, bagomba kubireka. Rajya Sabha nta mbaraga afite.
Language: Rwandi