Huquqlar insonning boshqa boshqa a’zolar, jamiyat va hukumat ustidan shikoyat qilmoqda. Barchamiz baxtli hayot kechirishni xohlaymiz, qo’rqmasdan va tanazzul davolanishga duchor bo’lmasdan. Buning uchun biz boshqalarga bizga zarar etkazmaydigan yoki bizga zarar etkazmaydigan tarzda o’zini tutishini kutamiz. Bizning harakatlarimiz boshqalarga zarar bermasligi yoki xafa qilmasligi kerak. Shunday qilib, boshqalar uchun teng bo’lmagan da’vo qilsangiz, to’g’ri. Siz boshqalarga zarar etkazadigan yoki zarar etkazadigan huquqingiz bo’lolmaysiz. Siz qo’shnining derazasini buzadigan tarzda o’yin o’ynash huquqiga ega bo’lolmaysiz. Yugoslaviyadagi serblar butun mamlakatni o’zlari uchun da’vo qilolmadi. Biz qilgan da’volar oqilona bo’lishi kerak. Ular bir xil darajada boshqalarga taqdim etilishi mumkin. Shunday qilib, boshqa huquqlarni hurmat qilish majburiyati majburiydir.
Biror narsani da’vo qilganimiz sababli, bu bizning to’g’ri emas. Biz yashayotgan jamiyat tomonidan tan olinishi kerak. Huquqlar faqat jamiyatda bo’ladi. Har bir jamiyat bizning xatti-harakatlarimizni tartibga solish uchun muayyan qoidalar yaratadi. Ular bizga to’g’ri va nima yomonligini aytib berishadi. Jamiyat tomonidan to’g’ri deb topilgan narsa huquqlarning asosiga aylanadi. Shuning uchun vaqt yoki vaqt o’tishi bilan vaqtga va jamiyatga bog’liq. Ikki yuz yil oldin. “Vomen ovoz berish huquqiga ega bo’lishi kerak” degan kishi, bugungi kunda Saudiya Arabistonida ularga ovoz bermaslik g’alati ko’rinadi.
Ijtimoiy tan olingan da’volar qonunga kiritilganda, ular haqiqiy kuchga ega bo’ladilar. Aks holda ular shunchaki tabiiy yoki axloqiy huquqlar sifatida qoladilar. Guantanamo ko’rfazidagi mahbuslar qiynoqqa solinmaslik yoki xo’rlanmaslik uchun ma’naviy da’voni berishdi. Ammo ular bu da’voni ijro etish uchun hech kimning oldiga borolmadilar. Qachon huquqlar ba’zi da’volarni tan olganida, ular kuchga kiradi. Keyin ulardan foydalanishni talab qilishimiz mumkin. Meternom fuqarolar yoki hukumat hurmat qilmasa, biz bu huquqlarimizni buzadigan yoki huquqlarimizni buzayotganimiz deb ataymiz. Bunday vaziyatda fuqarolar o’z huquqlarini himoya qilish uchun sudga murojaat qilishlari mumkin. Shunday qilib, agar biz biron bir da’voga da’vo qilmoqchi bo’lsak, bu uchta fazilatga ega bo’lishi kerak. Huquqlar jamiyat tomonidan tan olingan va qonun bilan ruxsat etilgan shaxslarning oqilona da’volari.
Language: Uzbek