Tarixan Hindistonda ishlab chiqarilgan yaxshi paxtalar Evropaga eksport qilindi. Industrializatsiya, britaniyalik paxta ishlab chiqarishining rivojlana boshladi va sanoatchilari paxta importini himoya qilish uchun hukumatni bosim o’tkazdilar. Tariflar Britaniyadagi matolar kiyimiga kiritilgan. Binobarin, oqim oqimi pasaya boshladi.
O’n to’qqizinchi asrning boshidan boshlab Britaniya ishlab chiqaruvchilari, shuningdek, choyshablar uchun chet el bozorlarini qidirishni boshladilar. Britaniya bozoridan tarif to’siqlari bo’yicha, hind markazlari endi boshqa xalqaro bozorlarda qat’iy raqobatga duch kelishdi. Agar biz Hindistondan eksportning arboblariga nazar tashlasak, unda paxta to’qimachilikining ulushi 30 foizdan 1815 yilgacha, 1875 yilga kelib esa 3 foizdan past bo’lgan.
Xo’sh, Hindistonning qaysi biri eksport qildi? Raqamlar yana dramatik voqeani aytib beradi. Ishlab chiqarish eksporti tezda pasayib, xom ashyo eksporti teng darajada tezda o’sdi. 1812 yildan 1871 yilgacha paxta eksporti xom ashyosi 5 foizdan 35 foizgacha ko’tarildi. Indigo matolarni bo’yash uchun ishlatiladigan, o’nlab yillar davomida yana bir muhim eksport bo’ldi. Va o’tgan yili o’qiganingizdek, Xitoyga afyuniya etkazib berish 1820 yillardan boshlab, Hindistonning eng yirik eksporti bilan bir muncha katta bo’lish. Buyuk Britaniya Hindistonda afyuni o’sdi va uni Xitoyga eksport qildi va ushbu savdo orqali olingan pulni Xitoydan moliyalashtirdi.
O’n to’qqizinchi asr davomida Buyuk Britaniya ishlab chiqaruvchi hind bozorini suv bosdi. Oziq-ovqat don va xom ashyo Hindistondan Angliya va dunyoning qolgan qismida eksport qilindi. Ammo Buyuk Britaniyaning Hindistonga eksporti qiymati Hindistonning Hindistonning ingliz importi qiymatidan ancha yuqori edi. Shunday qilib Buyuk Britaniya Hindiston bilan “savdo ijodiy profitsiti” bor edi. Buyuk Britaniya ushbu profitsitni boshqa davlatlar bilan muvozanatlash uchun bu Angliya sotayotgan mamlakatlar bilan ta’minlangan mamlakatlar bilan muvozanatli bo’lgan davlatlar bilan bu profitsitni ishlatgan. Bu ko’p tomonlama hisob-kitob tizimi – bu boshqa mamlakat bilan uchinchi mamlakat bilan profitsit bilan hal qilinishi mumkin. Buyuk Britaniya balansiga o’z kamchiliklarini muvozanatlashda, Hindistonning oxirgi o’ninchi asrdagi jahon iqtisodiyotida hal qiluvchi rol o’ynadi.
Hindistondagi Britaniya savdo aylanmasi ham “Uy-uy to’lovlari” ni Britaniya rasmiylari va savdogarlar uyiga Hindistonning tashqi qarzi va Hindiston rasmiylarining pensiyalarini o’z ichiga olgan “uy to’lovchilari” deb ataladigan to’lovlarni amalga oshirishga yordam berdi. Language: Uzbek