Ideeën fan nasjonale ienheid yn iere-njoggentjinde-ieuske Jeropa waarden nau alliearde oan ‘e ideology fan liberalisme. De term ‘Liberalisme’ komt fan ‘e Latynske root liber, betsjutting fergees. Foar it nije yn ‘e nije middenklassen stie liberalisme foar frijheid foar it yndividuele en gelikensens fan alles foar de wet. Polityk, beklamme it it konsept fan regearing troch tastimming. Sûnt de Frânske revolúsje hie Liberalisme stie foar it ein fan autokrasy en klikale privileezjes, in grûnwet en represintatyf regear troch it parlemint. Njoggentjinde-ieuske liberalen beklamme ek de útfierberens fan partikulier eigendom.
Dochs is gelikens foardat de wet net needsaaklik stie foar universele kiesrjocht. Jo sille dat ûnthâlde yn revolúsjonêr Frankryk, dy’t it earste politike eksperimint markearre yn ‘e frijsteande demokrasy, it rjocht om te stimmen en te krijen krige eksklusyf nei eigendom foar eigendom. Manlju sûnder eigendom en alle froulju waarden útsletten fan politike rjochten. Allinich foar in koarte perioade ûnder de Jacobins hat alle folwoeksen manlju genoaten fan it suffrage. De napoleonyske koade gie lykwols werom nei beheinde suffrage en fermindere froulju oan ‘e status fan in minderjierrige, ûnder foarbehâld fan’ e autoriteit fan heiten en manlju. Troch de njoggentjinde en iere tweintichste foar de ieuwen en net-propertige manlju organisearre manlju opposysjebewegingen easken dy’t gelikense politike rjochten easke.
Yn ‘e ekonomyske sfear stie liberalisme foar de frijheid fan merken en de ôfskaffen fan steat-oplein beheiningen op’ e beweging fan guod en haadstêd. Yn ‘e njoggentjinde iuw wie dit in sterke fraach fan’ e opkommende middenklassen. Litte wy it foarbyld nimme fan ‘e Dúts-sprekkende regio’s yn’ e earste helte fan ‘e njoggentjinde ieu. De bestjoerlike maatregels fan Napoleon wiene makke út ûntelbere lytse passenheden in konfederaasje fan 39 steaten. Elk fan dizze hat in eigen munt besit, en gewichten en maatregels. In keapman dy’t yn 1833 reizget nei Nuremburch om syn guod te ferkeapjen, soe moatte moasten troch 11 douanbarriêres moasten trochgean en in douane plicht fan sawat 5 persint yn elk fan har betelje. Plichten waarden faak ynlein neffens it gewicht of mjitting fan it guod. Wylst elke regio syn eigen systeem fan gewichten en maatregels hie, belutsen dit tiid-konsumearjende berekkening. De maatregel fan doek, bygelyks wie de Elle dy’t yn elke regio stie foar in oare lingte. In elle fan tekstylmateriaal yn Frankfurt kocht soe jo 54,7 sm fan doek krije, yn Mainz 55,1 cm, yn Nuremberg 65,6 cm, yn Freiburg 53,5 sm.
Sokke omstannichheden waarden sjoen as obstakels nei ekonomyske útwikseling en groei troch de nije kommersjele klassen, dy’t arguminteare foar it meitsjen fan in unifisearre ekonomyske territoarium wêrtroch’t unhindere beweging fan guod, minsken en haadstêd. Yn 1834 waard in douane-uny of garkerin of gearin foarme op it inisjatyf fan Prusen en meidien troch de measte Dútske Steaten. De Uny ôfsketten taryfbarriêres en fermindere it oantal faluta fan mear dan twa en tritich. De skepping fan in netwurk fan spoarwegen fierder stimulearre mobiliteit, harnessing ekonomyske belangen oan nasjonale ienriedigens. In weach fan ekonomyske nasjonalisme fersterke de bredernederingssizzers dy’t sentiminten op ‘e tiid groeie.
Language: West Frisian