Viktoriya Britaniyada insoniyat mehnatining etishmasligi yo’q edi. Kambag’al qum dehqonlar, men ishlarni kutish, ishlarni kutish uchun ko’p sonli shaharlarga ko’chib o’tdim. Siz bilganingizdek, ko’p mehnat mavjud bo’lganda, ish haqi kam. Shunday qilib, sanoatchilarda mehnat etishmasligi yoki yuqori ish haqi xarajatlari yo’q edi. Ular inson mehnatidan xalos bo’lgan va yirik kapital qo’yilmalarni talab qiladigan mashinalarni joriy qilishni xohlamadilar.
Ko’pgina sohalarda mehnatga bo’lgan talab mavsumiy edi. Gaz ishlari va pivo zavodlari sovuq oylar davomida juda band edi. Shunday qilib, ular ko’proq ishchilarga ko’proq ishchilar bilan tanishishlari kerak edi. Rojdestvo talabini muntazam ravishda buyurtmachilar va printerlar, dekabrdan oldin qo’shimcha qo’llar kerak. Suv bo’yida qishda kemalar ta’mirlanib, joylashdi. Mahsulotlar mavsumga ishlab chiqarilgan barcha sohalarda sanoatchilar odatda mavsumda ishchilarni ish bilan ta’minladilar
Bir qator mahsulotlar faqat qo’l mehnati bilan ishlab chiqarilishi mumkin. Mashinalar forma, ommaviy bozor uchun standartlashtirilgan tovarlar ishlab chiqarishga yo’naltirilgan. Ammo bozorda talab ko’pincha murakkab dizayn va o’ziga xos shakllarga ega bo’lgan tovarlar uchun. Masalan, o’n to’qqizinchi asrning o’rtalarida hamkasblar, 500 ta navli navlar ishlab chiqarildi va 45 xil o’qlar. Bular mexanik texnologiya emas, balki bu talab qilinadigan insoniyat. Viktoriya Britaniyada, yuqori sinflar – aristokratlar – aristokratlar va burjuatie – qo’lda ishlab chiqarilgan narsalar. Qo’lda ishlangan mahsulotlar qayta ishlash va sinfni ifodalash uchun keldi. Ular yaxshiroq tayyorlangan, individual ravishda ishlab chiqarilgan va diqqat bilan ishlab chiqilgan. Mashinasozlik mahsulotlari koloniyalarga eksport qilish uchun mo’ljallangan. Ishchilar etishmovchiligi bo’lgan mamlakatlarda sanoatchilar mexanik kuchdan foydalanishga intilishgan, shuning uchun insoniyat mehnatiga ehtiyoj kamayishi uchun minimallashtirish mumkin. Bu o’n to’qqizinchi asrda Amerikada bo’lgan. Ammo Britaniya inson qo’llarini echishda muammo yo’q edi. 2.1 Ishchilarning hayoti bozorda mehnatning ko’pligi ishchilarning hayotiga ta’sir ko’rsatdi. Mumkin bo’lgan ishlarning yangiliklari qishloq joylariga sayohat qilib, yuzlab odamlar shaharlarga kesib o’tishdi. Ishga olishning haqiqiy imkoniyatlari mavjud do’stlik va qarindoshlar munosabatlarining mavjud tarmog’iga bog’liq edi. Agar sizda biron bir fabrikada qarindoshingiz yoki do’stingiz bo’lsa, siz tezda ish topishingiz mumkin. Ammo hamma ham ijtimoiy aloqalarga ega emas edi. Ko’p ish qidiruvchilar bir necha hafta kutishlari kerak, ko’priklar yoki tunda kechqurun o’tkazishlari kerak edi
boshpana. Ba’zilar, shaxsiy shaxslar tomonidan tashkil etilgan tungi oqibatlarda qoldilar; Qolganlar qonuniy boshqaruv boshqaruvi organlari tomonidan qo’llab-quvvatlangan qamoqxonalarga borishdi. Ko’plab sohalardagi ishlarning mavsumiyligi uzoq muddatli davrlarni ishlamay qo’yadi. Ba’zida mavsum tugaganidan keyin kambag’allar yana ko’chalarda edilar. Ba’zilar qishdan keyin qishloqqa qaytgan joylarda qishloq joylarda mehnatga talab ochilganda. Ammo eng g’alati ishlarni qidirib topdi, bu o’n to’qqizinchi asrning o’rtalariga qadar topilmaguncha. XIX asrning boshlarida ish haqi biroz oshdi. Ammo ular bizga ishchilarning farovonligi haqida ozgina ma’lumot berishadi. O’rtacha raqamlar savdolar va o’zgaruvchanlik o’rtasidagi tafovutlarni yildan-yildan-yilga yashiradi. Masalan, uzoq vaqt davomida Napoleon urush paytida narxlar keskin ko’tarilganda, ishchilar erishgan ishlarning haqiqiy qiymati sezilarli darajada pasayib bordi, chunki ish haqi endi kamroq narsalarni sotib olishi mumkin edi. Bundan tashqari, ishchilarning daromadi yakka tartibda ish haqining tezligiga bog’liq emas. Ish muddati qanchalik muhim edi: ish kunlari sonining o’rtacha kunlik daromadlari aniqlandi. O’nlab birinchi asrning o’rtalariga qadar, shahar aholisining taxminan 10 foizi juda kambag’al edi. Iqtisodiy pasayish davrida, 1830 yillarda ishsizlarning ulushi turli mintaqalarda 35 dan 75 foizgacha bo’lgan. Ishsizlik qo’rquvi ishchilar yangi texnologiyalarni joriy etishga xalaqit berishdi. Jenni paydo bo’lganida
Jumen Sanoat, qo’l yigiruv paytida tirik qolgan ayollar yangi mashinalarga hujum qila boshladilar. Jenni joriy etish bo’yicha ushbu ziddiyat uzoq vaqt davom etdi. 1840 yillardan so’ng, shaharlarda qurilish faoliyati kuchayib, ish bilan ta’minlash imkoniyatlarini ochib beradi. Yo’llar kengaytirildi, temir yo’l stantsiyalari paydo bo’ldi, temir yo’l liniyalari kengaytirildi, tunnellar qazilgan, drenaj va kanalizatsiya qilingan, daryolar ochildi. Transport sanoatida ishchilar soni ikki baravar ko’paydi va keyinchalik keyingi 30 yil ichida yana ikki baravar ko’paydi.
Language: Uzbek