Ji ber ku parlamento di demokratiyên nûjen de rolek navendî dilîze, piraniya welatên mezin rola û hêzên parlamentoyê li du beşan parçe dikin. Ew gazî odeyên an xaniyan dikin. Yek xanî bi gelemperî rasterast ji hêla gel ve tê hilbijartin û hêza rastîn a ji alîyê gel ve tê hilbijartin. Mala duyem bi gelemperî nerasterê tête hilbijartin û hin fonksiyonên taybetî pêk tîne. Karê herî gelemperî ji bo xaniyê duyemîn e ku meriv li berjewendîyên dewletên cihêreng, herêmên an yekîneyên federal binêrin.
Li welatê me, parlamento ji du xaniyan pêk tê. Her du xanî wekî meclîsa Dewletan (Rajya Sabha) û Mala Gelê (Lok Sabha) tê zanîn. Serokê Hindistanê beşek ji parlamentoyê ye, her çend ew ne endamê xaniyê ye. Ji ber vê yekê hemî qanûnên ku di xaniyan de hatine çêkirin tenê piştî ku ew sûcdariya serokkomariyê werdigirin.
Hûn di dersên berê de li parlamentoya Hindistanê xwendiye. Ji Beşa 3 Hûn dizanin ka Hilbijartinên Lok Sabha çawa digirin. Ka em hin cûdahiyên sereke di navbera pêkhateyên van her du xaniyên parlamentoyê de ji bîr bikin. Bersiv ji bo Lok Sabha û Rajya Sabha bişînin.
• Hejmara giştî ya endaman çi ye?
• Kî endaman hilbijart? …
• Dirêjahiya term (di salekê de) çi ye? …
• Ma xanî dikare were belav kirin an jî ew domdar e?
Kîjan du xanî bêtir hêzdar e? Ew dibe ku Rajya Sabha bi hêztir e, çimkî carinan jê tê gotin ku ‘jûreya jorîn’ û lok sabha ‘jûreya nizm’. Lê ev nayê vê wateyê ku Rajya Sabha ji Lok Sabha pirtir e. Ev tenê şêwazek kevnare ya axaftinê ye û ne zimanê ku di makezagona me de tê bikar anîn.
Destûra me ji Rajya Sabha re hin hêzên taybetî li ser dewletan dide. Lê li piraniya mijaran, Lok Sabha hêza herî bilind biceribîne. Ka em bibînin ka çawa:
1 Pêdivî ye ku her qanûnek asayî ji hêla hem malan ve were derbas kirin. Lê heke ciyawaziyek di navbera her du xaniyê de hebe, biryara dawîn di civînek hevbeş de tê girtin ku endamên her du xaniyan li hev rûniştin. Ji ber ku hejmara endamên mezintir, nêrîna Lok Sabha dibe ku di civînek wiha de bisekine.
2 Lok Sabha di mijarên drav de hêzdaran zêde dike. Carekê Lok Sabha budceya hikûmetê an qanûnek pêvekên din derbas dike, Rajya Sabha nikare wê red bike. Rajya Sabha tenê bi 14 rojan dikare wê dereng bike an jî guhertinên di wê de pêşniyar bikin. Lok Sabha dibe ku van guhertinan qebûl neke.
3 Ya herî girîng, Lok Sabha meclîsa wezîran kontrol dike. Tenê kesek ku piştgiriya pirraniya endamên li Lok Sabha tê destnîşankirin serokwezîr. Ger piraniya endamên Lok Sabha dibêjin ku wan di meclîsa wezîran de, hemî wezîran di nav de serokwezîr, neçar in ku derkevin. Rajya Sabha vê hêzê tune.
Language: Kurdish (Kurmanji)