Yn y blynyddoedd ar ôl 1919, gwelwn y mudiad cenedlaethol yn lledu i ardaloedd newydd, yn ymgorffori grwpiau cymdeithasol newydd, ac yn datblygu dulliau newydd o frwydro. Sut ydyn ni’n deall y datblygiadau hyn? Pa oblygiadau oedd ganddyn nhw?
Yn gyntaf oll, creodd y rhyfel sefyllfa economaidd a gwleidyddol newydd. Arweiniodd at gynnydd enfawr mewn gwariant amddiffyn a ariannwyd gan fenthyciadau rhyfel a chynyddu trethi: codwyd dyletswyddau tollau a chyflwynwyd treth incwm. Trwy flynyddoedd y rhyfel cynyddodd prisiau – dyblu rhwng 1913 a 1918- gan arwain at galedi eithafol i’r bobl gyffredin. Galwyd ar bentrefi i gyflenwi milwyr, ac achosodd y recriwtio gorfodol mewn ardaloedd gwledig ddicter eang. Yna ym 1918-19 a 1920-21, methodd cnydau mewn sawl rhan o India, gan arwain at brinder acíwt o fwyd. Roedd epidemig ffliw yn cyd -fynd â hyn. Yn ôl cyfrifiad 1921, bu farw 12 i 13 miliwn o bobl o ganlyniad i newyn a’r epidemig.
Roedd pobl yn gobeithio y byddai eu caledi yn dod i ben ar ôl i’r rhyfel ddod i ben. Ond ni ddigwyddodd hynny.
Ar y cam hwn ymddangosodd arweinydd newydd ac awgrymu dull newydd o frwydro.
Language: Welsh