Asrlar davomida Ipak va Xitoyning ziravorlari Ipak yo’li orqali Evropaga oqardi. O’n birinchi asrda Xitoy qog’ozi Evropaga bir marshrut orqali etib bordi. Qog’ozni ulamolar tomonidan taqsimlab, qo’lyozmalar ishlab chiqarish mumkin. Keyin, 1295 yilda Marko Polo, Xitoyning ko’plab tadqiqotlaridan keyin Italiyaga qaytib keldi. Yuqorida o’qiganingizdek, Xitoy allaqachon yog’ochdan yasalgan bosib chiqarish texnologiyasi bor edi, Marko Polo bu bilimni u bilan qaytarib berdi. Endi italiyaliklar daraxtlar bilan kitoblar ishlab chiqara boshlashdi va tez orada texnologiya Evropaning boshqa qismlariga tarqaldi. Hashamatli nashrlar hali qimmat vellumda qo’lda yozilgan bo’lib, aristokratlar va bosma kitoblarda bosilgan kitoblar uchun arzon xumzli deb atalgan. Talabalar va universitetlar shaharlarida talabalar arzonroq chop etilgan nusxalarni sotib olishdi.
Kitoblarga bo’lgan talab oshgani sayin, Evropada kitob sotuvchilar ko’plab mamlakatlarga kitoblarni eksport qila boshladilar. Turli joylarda kitob yarmarkalari bo’lib o’tdi. Qo’lyozilgan qo’lyozmalarni ishlab chiqarish kengaytirilgan talabni qondirishning yangi usullari bilan tashkil etildi. Ulamolar yoki malakali qo’l yozuvchilari endi faqat badavlat yoki nufuzli homiylar tomonidan ishlatilmagan, ammo kitob sotuvchilari ham bilan birga. 50 dan ortiq ulamolar ko’pincha bitta kitob sotuvchiga ishladilar.
Ammo qo’lyozma qo’lyozmalarni ishlab chiqarish kitoblarga tobora ortib borayotgan talabni qondira olmadi. Nusxalash qimmat, mehnat va vaqtni iste’mol qilish biznes edi. Qo’lyozmalar mo’rt, noqulay va osonlik bilan o’qimaslik yoki o’qish mumkin emas edi. Shuning uchun ularning muomalasi cheklangan. Kitoblarga bo’lgan ehtiyoj ortib borayotgan talablar asta-sekin tobora ommalashib bordi. O’n beshinchi asrning boshlariga ko’ra, Evropada yog’och ochilgan to’qimachilik, kartalar va diniy rasmlarni oddiy, qisqa matnli diniy rasmlarni chop etish uchun keng qo’llanilgan.
Matnlarni tezroq va arzonlashtirish uchun juda katta ehtiyoj bor edi. Bu faqat yangi bosma texnologiyalar ixtirosi bilan bo’lishi mumkin. Germaniyaning Strasburg shahrida, Johann Gutenberg 1430-yillarda birinchi taniqli bosmaxonani ishlab chiqdi
Language: Uzbek