Saylov muntazam ravishda har qanday demokratiyada bo’lib o’tadi. Dunyoda dunyoning vakillarini tanlash uchun yuz bergan dunyodagi yuzdan ortiq davlatlar mavjud. Shuningdek, biz ushbu saylovlar demokratik bo’lmagan ko’plab mamlakatlarda o’tkazilgan.
Ammo nima uchun bizga saylovlar kerak? Keling, saylovlarsiz demokratiyani tasavvur qilishga harakat qilaylik. Agar barcha odamlar har kuni birga o’tirishlari va barcha qarorlarni qabul qilishlari mumkin bo’lsa, odamlar hech qanday saylovlarsiz odamlar qoidalari mumkin. Ammo sizlar 1-bobda ko’rganimizdek, bu har qanday yirik jamoada bu mumkin emas. Hamma barcha masalalarda qaror qabul qilish uchun vaqt va bilimga ega bo’lish mumkin emas. Shuning uchun aksariyat demokratiyalarda odamlar o’zlarining vakillari orqali boshqaradilar.
Saylovsiz vakillarni tanlash demokratik usuli bormi? Keling, vakillar yoshi va tajribasi asosida vakillar tanlangan joy haqida o’ylaylik. Yoki ular ta’lim yoki bilim asosida tanlangan joy. Kimning eng tajribali yoki bilimiga ega bo’lishiga qaror qilishda qiyinchilik bo’lishi mumkin. Ammo aytaylik, odamlar bu qiyinchiliklarni hal qila oladilar. Shubhasiz, bunday joy saylovlarni talab qilmaydi.
Ammo biz bu joyni demokratiya deb atay olamizmi? Odamlar o’zlarining vakillari kabi yoki yo’qligini qanday topamiz? Ushbu vakillar odamlar istaklariga ko’ra qoidalarga muvofiq boshqaradi. Odamlar yoqtirmaydiganlar o’zlarining vakili bo’lmasligiga qanday amin bo’lish kerak? Buning uchun odamlar o’zlarining vakillarini muntazam ravishda tanlash va agar xohlasalar, ularni o’zgartirish mexanizmini talab qiladi. Ushbu mexanizm deb atash deyiladi. Shu sababli, saylovlar har qanday demokratiya uchun bizning davrimizda muhim deb hisoblanadi. Saylovda saylovchilar ko’plab tanlov qilishadi:
• Ular ular uchun qonunlar yaratishini tanlashlari mumkin.
• Ular C hukumatni tashkil etadigan va qaror qabul qilishlarini kim tanlashlari mumkin.
• Ular hukumatning C va qonun chiqarishni boshqaradigan tomonni tanlashlari mumkin.
Language: Uzbek