Ilungelo lenkululeko eIndiya

kuthetha ukungabikho kweengxaki zenkululeko. Kubomi obusebenzayo, kuthetha ukungabikho kwemicimbi yethu yemicimbi yethu ngabanye ukuba babengabanye abantu okanye urhulumente. Sifuna ukuhlala eluntwini, kodwa sifuna ukukhululeka. Sifuna ukwenza izinto ngendlela esifuna ukuyenza. Abanye akufuneki basixelele into esimele siyenze. Ke, phantsi komgaqo-siseko waseIndiya bonke abemi banelungelo

 ■ Inkululeko yokuthetha kunye nentetho

 ■ Indibano ngendlela yoxolo

 ■ Yenza ubudlelwane kunye nemibutho yabasebenzi

■ Hambisa ngokukhululekileyo kwilizwe liphela kulo naliphi na ilizwe, kwaye

 ■ qhelisela nayiphi na imisebenzi, okanye ukuqhuba nawuphi na umsebenzi, urhwebo okanye ishishini.

Kuya kufuneka ukhumbule ukuba wonke ummi unelungelo lokufumana yonke inkululeko. Oko kuthetha ukuba awunakuyisebenzisa inkululeko yakho ngendlela eyaphula abanye kwinkululeko. Inkululeko yakho ayifanele ibangele inkathazo yoluntu okanye ingxaki. Ukhululekile ukwenza yonke into enzakalisayo akukho namnye umntu. Inkululeko ayisiyo ilayisensi engenamkhawulo yokwenza into efunayo. Ngokuhambelana, urhulumente unokunyanzelisa izithintelo ezithile ezifanelekileyo kwinkululeko yethu kwizinto ezinomdla zoluntu.

 Inkululeko yokuthetha kunye nentetho yenye yeempawu ezibalulekileyo zedemokhrasi. Izimvo zethu kunye nobuntu ziphuhliswa kuphela xa sikwazi ukunxibelelana ngokukhululekileyo nabanye. Unokucinga ngokwahlukileyo kwabanye. Nokuba ikhulu leminyaka icinga ngendlela enye, kufuneka ube nenkululeko yokucinga ngokwahlukileyo kwaye uveza izimvo zakho ngokufanelekileyo. Unokungavumelani nomgaqo-nkqubo karhulumente okanye imisebenzi yombutho. Ukhululekile ukuba ugxeke urhulumente okanye imisebenzi yoMbutho kwincoko yakho nabazali, abahlobo nezalamane. Ungazipapasha izimvo zakho ngepampht, iphephabhuku okanye iphephandaba. Ungayenza ngepeyinti, imibongo okanye iingoma. Nangona kunjalo, awukwazi ukusebenzisa le nkululeko ukunika ubundlobongela omanye. Awungekhe uyisebenzise ukukhuthaza abantu ukuba bavukele urhulumente.

Kwaye kananjalo awungekhe uyisebenzise ukungcolisa abanye ngokutsho ubuxoki kwaye kuthetha izinto ezibangela umonakalo kwigama lomntu.

Abemi banenkululeko yokuqhuba iintlanganiso, iipropu, iirallies kunye nemiboniso nangayiphi na ingxaki. Banokufuna ukuxoxa ngengxaki, ukutshintshiselana, ukuhlanganisa inkxaso yesidlangalala kwisizathu, okanye ukufuna iivoti zomgqatswa okanye iqela kunyulo. Kodwa ezi ntlanganiso zinokuthula. Akufanele bakhokelele kwisifo esidlangalaleni okanye baphule uxolo eluntwini. Abo banenxaxheba kule misebenzi kunye neentlanganiso akufuneki zithwale izixhobo nabo. Abemi nabo banako ukusebenzisa imibutho. Umzekelo, abasebenzi kumzi-mveliso banokwenza imanyano yabasebenzi ukukhuthaza umdla wabo. Abanye abantu kwidolophu banokudibana ukuze senze umbutho ukuze kulungiswe inkohlakalo okanye ungcoliseko.

Njengabami sinenkululeko yokuhamba nakweliphi na ilizwe. Sikhululekile ukuhlala kwaye sihlale nakweliphi na iqela lendawo yaseIndiya. Masithi umntu okwimeko ye-Assam ufuna ukuqala ishishini kwi-Hyderabad. Akaze abe nonxibelelwano neso sixeko, usenokungayiboni nakukhona. Nangona kunjalo njengommi waseIndiya unelungelo lokuseta isiseko apho. Eli lungelo livumela ii-lakhs zabantu ukuba zifudukele kwiilali ziye kwiidolophu nakwimimandla ehlwempuzekileyo yamazwe abe nemimandla echumayo kunye nezixeko ezikhulu. Inkululeko efanayo indala ekukhetheni imisebenzi. Akukho mntu unokukunyanzela ukuba wenze okanye ungawenzi umsebenzi othile. Abafazi abanakuxelelwa ukuba iintlobo ezithile zomsebenzi azikho kubo. Abantu abavela kwi-castes edilikileyo ayinakugcinwa kwimisebenzi yabo yemveli.

Umgaqo-siseko uthi akukho mntu unokuhluthwa ubomi bakhe okanye inkululeko yakho ngaphandle kwenkqubo esekwe ngumthetho. Oko kuthetha ukuba akukho mntu unokubulawa ngaphandle kokuba inkundla iwiselwe isigwebo sentambo. Ikwathetha ukuba urhulumente okanye ipolisa alinakubamba okanye libamba wonke ummi ngaphandle kokuba unezizathu ezifanelekileyo zomthetho. Naxa besenza, kuya kufuneka balandele ezinye iinkqubo:

• Umntu obanjiweyo kwaye evalelwe ekubanjweni kuya kufuneka waziswe ngezizathu zokubanjwa nokuvalelwa.

• Umntu obanjiweyo kwaye uvalelwe uya kuveliswa phambi komantyi osondeleyo kwisithuba seeyure ezingama-24 zokubanjwa.

Umntu onjalo unelungelo lokubonisana negqwetha okanye ubandakanye igqwetha lokuzithethelela kwakhe.

Makhe sizikhumbule iimeko zethu zokukhumbula iGuantanamoayini neKosovo. Amaxhoba kuwo omabini la matyala ajongene nesisongelo kwisona siseko sayo yonke inkululeko, ukukhusela ubomi kunye nenkululeko yomntu.

  Language: Xhosa