erkinlik cheklovlarining yo’qligi. Amaliy hayotda bu bizning ishlarimizga boshqa shaxslar yoki hukumat bo’lishini anglatadi. Biz jamiyatda yashashni xohlaymiz, ammo biz ozod bo’lishni xohlaymiz. Biz ularni xohlaganimizda hamma narsani qilishni xohlaymiz. Boshqalar biz nima qilishimiz kerakligini aytib berishlari kerak. Shunday qilib, Hindiston konstitutsiyasida barcha fuqarolar huquqiga ega
■ Nutq va so’z erkinligi
■ Assambleya tinch yo’l bilan
■ Forma uyushmalari va kasaba uyushmalari
■ mamlakat bo’ylab erkin harakatlaning, mamlakatning istalgan qismida va
■ Har qanday kasbni mashq qiling yoki har qanday kasb, savdo yoki biznesni davom ettirish.
Shuni yodda tutishingiz kerakki, har bir fuqaro bu barcha erkinliklarga to’g’ri keladi. Bu sizning erkinligingizni boshqa erkinlikka bo’lgan huquqlarini buzadigan tarzda mashq qila olmaysiz. Sizning erkinliklaringiz ommaviy nojis yoki tartibsizlikka olib kelmasligi kerak. Siz boshqa hech kimni yaramaydigan hamma narsani qilishingiz mumkin. Erkinlik, kimdir xohlagan narsani qilish uchun cheksiz litsenziya emas. Shunga ko’ra, hukumat jamiyatning katta qiziqishlari bo’yicha erkinliklarimizga asosli cheklovlar qo’yishi mumkin.
So’z va ifoda erkinligi har qanday demokratiyaning muhim xususiyatlaridan biridir. Bizning fikrlarimiz va shaxsiyatimiz faqat boshqalar bilan bemalol muloqot qila olsak. Boshqalardan boshqacha fikrlashingiz mumkin. Agar yuz kishi bir tarzda o’ylasa, siz boshqacha fikrlash erkinligiga ega bo’lishingiz va shunga ko’ra sizning nuqtai nazaringizni ifoda etishingiz kerak. Siz hukumat yoki uyushmaning faoliyati siyosatiga qo’shilmasligingiz mumkin. Ota-onalar, do’stlar va qarindoshlar bilan suhbatlaringizda hukumatni yoki Uyushmaning faoliyatida huquqni tanqid qilishingiz mumkin. Siz o’z nuqtai nazaringizni Pamplet, jurnal yoki gazeta orqali oshkor qilishingiz mumkin. Siz buni rasmlar, she’r yoki qo’shiqlar orqali qilishingiz mumkin. Biroq, siz boshqalarga nisbatan zo’ravonlikni boshqalardan foydalanish uchun foydalana olmaysiz. Siz odamlarni hukumatga qarshi isyon ko’tarishga undash uchun foydalana olmaysiz.
Siz bu odamning obro’siga olib keladigan yolg’on gapirish orqali boshqalarni haqorat qilish uchun foydalana olmaysiz.
Fuqarolar har qanday masala bo’yicha yig’ilishlar, prezetalar, mitinglar va namoyishlarni o’tkazish erkinligiga ega. Ular muammoni muhokama qilishni, g’oyalarni almashtirishni, jamoatchilikni qo’llab-quvvatlash, saylovda nomzod yoki partiya uchun ovoz olishni istashlari mumkin. Ammo bunday uchrashuvlar tinch bo’lishi kerak. Ular ommaviy tartibsizlikka olib kelmasliklari yoki jamiyatda tinchlik buzilishiga olib kelmasligi kerak. Ushbu tadbirlarda ishtirok etadiganlar va uchrashuvlarda ular bilan qurol ko’tarmasliklari kerak. Shuningdek, fuqarolar birlashmalarni shakllantirishlari mumkin. Masalan, fabrikadagi ishchilar ishchilar ittifoqini o’z manfaatlarini ilgari surish uchun tashkil qilishi mumkin. Shahardagi ba’zi odamlar uyushma korruptsiya yoki ifloslanishga qarshi kurashish bilan birlashishni tashkil etishlari mumkin.
Fuqarolar sifatida biz mamlakatning istalgan qismiga sayohat qilish erkinligimiz bor. Biz Hindiston hududining istalgan partiyasida yashashimiz va hal qilish huquqiga egamiz. Aytaylik, Assimning holatiga mansub odam Haydarobodda biznesni boshlamoqchi. U o’sha shahar bilan aloqasi bo’lmasligi mumkin, hatto buni hatto ko’rmagan bo’lishi mumkin emas. Hindiston fuqarosi sifatida u u erda poydevor qo’yish huquqiga ega. Bu huquq odamlarni qishloqlardan va mamlakatlarimizning qaharlariga va kam ta’minlangan mintaqalardan gullab-yashnagan mintaqalar va yirik shaharlarga ko’chib o’tishga imkon beradi. Xuddi shu erkinlik kasblarni tanlashda davom etadi. Hech kim sizni biron bir ishni bajarishga yoki qilmaslikka majbur qila olmaydi. Ayollarga ba’zi kasblarning ba’zi turlari ular uchun emasligini aytish mumkin emas. Kasallikdan mahrum bo’lganlar o’zlarining an’anaviy kasblariga saqlash mumkin emas.
Konstitutsiyada aytilishicha, hech kim qonunda belgilangan tartibda uning hayotidan yoki shaxsiy erkinligidan mahrum qilinishi mumkin emasligi aytilgan. Bu, agar sudning o’lim jazosiga buyruq bermaguncha, hech kimni o’ldirish mumkin emasligini anglatadi. Bu, shuningdek, hukumat yoki politsiya xodimi biron bir fuqaroni huquqiy asosga ega bo’lmasa, hech qanday fuqaroni hibsga olishi yoki ushlay olmaydi. Hatto ular qilgan bo’lsa ham, ular ba’zi muolajalar kuzatilishlari kerak:
• hibsga olingan va hibsga olingan shaxs bunday hibsga olish va qamoqda bo’lish sabablari to’g’risida xabardor bo’lishi kerak.
Hibsga olingan va hibsga olingan shaxs 24 soatlik hibsga olish davrida eng yaqin magistratura oldidan ishlab chiqariladi.
Bunday kishi advokat bilan maslahatlashish yoki advokatni himoya qilish uchun jalb qilish huquqiga ega.
Eslatib o’tamiz, AQSh Guantanamo va Kosovoning esdaliklarini eslaylik. Jabrlanganlar ikkalasi ham barcha erkinliklarning eng asosiysi, individual hayotni himoya qilish va shaxsiy erkinlikni himoya qilishga tahdidga duch kelishdi.
Language: Uzbek