Chapter 16
অসমৰ লােকবাদ্য
১। চমু উত্তৰ দিয়া –
( ক ) সাধাৰণ অৰ্থত ‘ সংগীত ’ শব্দটোৱে কি বুজায় ?
উত্তৰঃ গীত আৰু বাদ্যযন্ত্রৰ সমাহাৰক বুজায় ।
( খ ) অসমত কাৰ ৰাজত্বকালত বাদ্যযন্ত্রৰ পয়ােভৰ বৃদ্ধি পাইছিল ?
উত্তৰঃ স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহ আৰু শিৱসিংহৰ ৰাজত্বকালত ।
( গ ) বাদ্যযন্ত্রক কেইটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা হয় আৰু কি কি ?
উত্তৰঃ বাদ্যযন্ত্রক চাৰিটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা হয় । সেই কেইটা হৈছে – তত , ঘন , সুষিৰ আৰু আনন্ধ।
( ঘ ) স্বৰমণ্ডলত কেইডাল তাঁৰ যুক্ত হৈ থাকে ?
উত্তৰঃ স্বৰমণ্ডলত কেইডাল তাঁৰ যুক্ত হৈ থাকে ২১ ডাল ।
( ঙ ) সচৰাচৰ টোকাৰী বাদ্য কেতিয়া বজোৱা হয় ?
উত্তৰঃ সচৰাচৰ বৈৰাগী নাম আৰু দেহ বিচাৰৰ নাম গাঁওতে টোকাৰী বাদ্য বজোৱা হয় ।
( চ ) একেবাৰে সৰু তালবিধৰ নাম কি ?
উত্তৰঃ একেবাৰে সৰু তালবিধৰ নাম খুঁটিল ।
( ছ ) তিৱাসকলে বাঁহীক কি বুলি কয় ?
উত্তৰঃ তিৱাসকলে বাঁহীক ‘ পাংচি ’ বুলি কয় ।
( জ ) মিচিংসকলে গগনাক কি নামেৰে অভিহিত কৰে ?
উত্তৰঃ মিচিংসকলে গগনাক ‘ গুংগাং ’ নামেৰে অভিহিত কৰে ।
( ঝ ) তিনিবিধ ঢােলৰ নাম লিখা ।
উত্তৰঃ তিনিবিধ ঢােলৰ নাম – জয়টেল , ঢেপাটোল আৰু বৰটোল ।
( ঞ ) চাহ জনগােষ্ঠীৰ পাঁচবিধ বাদ্যৰ নাম উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ চাহ জনগােষ্ঠীৰ পাঁচবিধ বাদ্য হৈছে ঢাক , ঢােল , মাদল ঢােলক আৰু ধুমৰ্চা ।
২। আদিম যুগত কেনেধৰণৰ বাদ্যৰ ব্যৱহাৰ আছিল ?
উত্তৰঃ আদিম যুগত চামৰাৰে তৈয়াৰী মাদল জাতীয় বাদ্য আৰু হাড় , বাঁহ বা কাঠেৰে তৈয়াৰী বাঁহী আদি বাদ্যযন্ত্রৰ ব্যৱহাৰৰ কথা জনা যায়।ইয়াৰ পিছৰ যুগত বীণা , একতাৰা বা দোতাৰা আদি উদ্ভৱ হৈছিল বুলি হৰপ্পা , মহেঞ্জোদাৰাে আদিৰ ভগ্নাৱশেষৰ পৰা প্ৰমাণ পােৱা গৈছে । ৰামায়ণ আৰু মহাভাৰততাে সেই যুগত বেণু , শংখ , ভেৰী , ঘণ্টা , মৃদংগ , দুন্দুভি আদি বাদ্যৰ ব্যৱহাৰৰ কথা উল্লেখ আছে ।
৩। অতীতত ব্যৱহৃত বাদ্যযন্ত্র প্রমাণ আমি কেনেদৰে পাব পাৰো ? উদাহৰণসহ উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ অতীতত ব্যৱহৃত বাদ্যযন্ত্রৰ প্রমাণ আমি প্রাচীন ধর্মীয় পুথি , ৰজা মহাৰজাৰ দিনৰ ফলি , ভগ্নাৱশেষ , মঠ – মন্দিৰ আদিৰ গাত খােদিত শিল্প , প্রাচীন বুৰঞ্জী আদিৰ পৰা পাব পাৰাে । উদাহৰণ হিচাপে প্রথমে হৰপ্পা আৰু মহেঞ্জোদাৰোৰ কথাই ক’ব পৰা যায় । ইয়াৰ ভগ্নাৱশেষবােৰৰ পৰা সিন্ধু সভ্যতাৰ সময়ত বীণা , একতাৰা বা দোতাৰাৰ ব্যৱহাৰ হােৱা বুলি প্রমাণ পােৱা হৈছে । সেইদৰে প্রাচীন অসমত যে ঢােল – তালৰ ব্যৱহাৰ আছিল সেই কথাটো ভূতি বৰ্মাৰ ফলিত থকা ঢােল – তাল বজোৱা মানুহৰ মূৰ্তিৰ পৰা বুজা যায় । তেজপুৰ , শিৱসাগৰত থকা বিভিন্ন মন্দিৰ লগতে কামাখ্যা মন্দিৰ আদিৰ বিভিন্ন মূৰ্তিৰ ক্ষেত্ৰত তাল , বাঁহী , বীণা , কালি , ঢােল , ডম্বৰু আদি বজোৱা পুৰষ স্ত্রীৰ বিভিন্ন ভংগীৰ দৃশ্য দেখা যায় । ‘ৰামায়ণ’ আৰু ‘মহাভাৰত’ মহাকাব্য দুখনতাে বেণু , শংখ , ভেৰী , মৃদংগ , ঘণ্টা, দুন্দুভি আদিৰ উল্লেখ আছে । ‘ কালিকা পুৰাণ ’ , মাধৱ কন্দলীৰ ৰামায়ণ ’ , হৰিহৰ বিপ্ৰৰ বিব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধ ’ , মাধৱদেৱে ৰচনা কৰা বৰগীত সমূহতাে শিক্ষা , শংখ , বেণু আদি বাদ্যযন্ত্র ব্যৱহাৰৰ উল্লেখ পােৱা যায় ।
৪। তত বাদ্য কাক বােলে ? তিনিবিধ তত বাদ্যৰ উদাহৰণ দিয়া ।
উত্তৰঃ তাঁৰৰ দ্বাৰা সুৰ সঞ্চাৰ কৰা বাদ্যক তত বাদ্য বােলে । তিনিবিধ তত বাদ্য হৈছে বীণ , টোকাৰী আৰু দোতাৰা ।
৫। ঘনবাদ্য বুলিলে কি বুজা উদাহৰণ সহ লিখা ।
উত্তৰঃ যিবিলাক বাদ্য বিবিধ ধাতু বাঁহ বা কাঠেৰে নির্মিত সেইবিলাক বাদ্য ঘন বাদ্য বুলি কোৱা হয় । ভােৰতাল , বৰকাঁহ , খুঁটিতাল , নূপুৰ, টকা , জুনুকা , টিলিঙা খঞ্জৰী আদিক ঘন বাদ্য বােলে ।
৬। কেনেধৰণৰ বাদ্যক সুষিৰ শ্ৰেণীৰ বাদ্যৰ অন্তর্ভুক্ত কৰা হয় ? উদাহৰণ দিয়া ।
উত্তৰঃ মুখেৰে ফু দি বজোৱা বাদ্যবােৰক সুষিৰ শ্ৰেণীৰ বাদ্যৰ অন্তর্ভুক্ত কৰা হয় । পেঁপা , শংখ , বাঁহী , কালি , গগনা , সুতুলি আদি সুষিৰ বাদ্যৰ উদাহৰণ ।
৭। আনদ্ধ বাদ্য কাক বােলে ? উদাহৰণসহ বর্ণনা কৰা ।
উত্তৰঃ মাটি , কাঠ , বাঁহ বা ধাতুৰ খােলা চামৰাৰে বন্ধ কৰি সজা ঢােলজাতীয় বাদ্যক আনদ্ধ বাদ্য বােলে । উদাহৰণ হিচাপে আমি নাগাৰাৰ কথাকে ক’ব পাৰাে । নাগাৰ এটা মাটিৰ খােলাৰে তৈয়াৰী বাদ্য । খােলাটোৰ মুখৰ পৰা তললৈ ডিম্বাকৃতিৰ আৰু শেষৰ ভাগ বন্ধ । মুখত জন্তুৰ চাল এখন বৰতিৰে তুলৰপৰা আঁটি বন্ধ থাকে । হাত আৰু মাৰিৰে কোবাই এই বাদ্য বজোৱা হয় । আন কিছুমান আনদ্ধ বাদ্য হৈছে — ডগৰ , ঢাক , মাদল , মৃদংগ , খােল , জয়ঢােল , ঢেপাঢােল , বৰঢােল ইত্যাদি ।
৮। শংকৰদেৱে কেনেদৰে খােল বাদ্য সজাইছিল ?
উত্তৰঃ শংকৰদেৱে নিজে জোখ দি কপিলীৰ জগন্নাথ কুমাৰৰ দ্বাৰা মাটিৰে ডিমা সাজি শালমৰাৰ মুচিয়াৰৰ হতুৱাই খােল ছােৱাইছিল ।
৯। তুমি দেখা বাদ্যযন্ত্রসমূহৰ এখন তালিকা প্রস্তুত কৰা ।
উত্তৰঃ মই দেখা বাদ্যযন্ত্রসমূহৰ তালিকা তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
তত বাদ্য ― টোকাৰী , একতাৰা , দোতাৰা , বীণ , গীতাৰ , মেণ্ডোলিন , তানপুৰা , চেতাৰ ।
ঘনবাদ্য – বৰকাঁহ , খুঁটিতাল , ঘণ্টা , নূপুৰ , জুনুকা , টকা , ভােৰতাল।
সুষিৰ বাদ্য ― বাঁহী , সুতুলি , গগনা , শংখ , পেঁপা আৰু কালি ।
আমদ্ধ বাদ্য — বৰঢােল , নাগাৰা , ডগৰ , খােল আৰু মাদল আৰু তবলা ।
১০। অসমৰ কলা কৃষ্টিত বিভিন্ন বাদ্যযন্ত্রসমূহ কেনেধৰণৰ ভূমিকা পালন কৰিছে বহলাই লিখা ।
উত্তৰঃ FOR STUDENTS
১১। অসমত বসবাস কৰা কেইটিমান জন জাতিৰ নাম উল্লেখ কৰি তেওঁলােকে ব্যৱহাৰ কৰা কিছুমান বাদ্যযন্ত্রৰ নাম লিখা ।
উত্তৰঃ অসমত বসবাস কৰা কেইটিমান জনজাতি হৈছে — মিচিং , বড়াে , কাৰ্বি আৰু ডিমাছা । তেওঁলােকে ব্যৱহাৰ কৰা কেইবিধ বাদ্যযন্ত্র হৈছে—
মিচিং – লেলং , লুপি , ৰামতাল , দেওঘণ্টা , দেন্দুন , কুলি , দুম্পাক , ঢােলুকী ।
বড়াে ― চেৰ্জা , চিফুং , খাম , ৰামতাল , জথা ।
কার্বি ― চেং , চেংবুৰুপ , মুৰিতংপ , পাংচে , চেংচ।
ডিমাছা ― মুৰি , খ্রাম , চুপিন , মুৰিটিছা , খ্রাম ডুবুং।
১২। খালী ঠাই পূৰ কৰা –
( ক ) স্বৰ্গদেউ _ আৰু দিনতেই অসমত বাদ্যযন্ত্রৰ পয়ােভৰ বৃদ্ধি হৈছিল ।
উত্তৰঃ স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহ আৰু শিৱসিংহৰ দিনতেই অসমত বাদ্যযন্ত্র পয়ােভৰ বৃদ্ধি হৈছিল ।
( খ ) একতাৰাক _ বুলিও কয় ।
উত্তৰঃ একতাৰাক লাউটোকাৰী বুলিও কয় ।
( গ ) খুঁটিতালক কাৰ্বিসকলে __বুলি কয় ।
উত্তৰঃ খুঁটিতালক কাৰ্বিসকলে চেংচ বুলি কয় ।
( ঘ ) জয়ঢােলক _বুলিও নামকৰণ কৰা হয় ।
উত্তৰঃ জয়ঢােলক দেৱঢােল বুলিও নামকৰণ কৰা হয় ।
( ঙ ) শিঙা _ আৰু __ৰ শিঙৰ দ্বাৰা বনােৱা হয় ।
উত্তৰঃ শিঙা ম’হ আৰু মেথােনৰ শিঙৰ দ্বাৰা বনােৱা হয় ।
( চ ) কুকিসকলৰ মাজত বৰকাঁহ আৰু সৰু কাঁহক্রমে আৰু নামেৰে __জনা যায় ।
উত্তৰঃ কুকিসকলৰ মাজত বৰকাঁহ আৰু সৰুকাঁহ ক্রমে দাপি আৰু দাকলে নামেৰে জনা যায় ।
১৩। চমু টোকা লিখা –
তাল , কালিবাদ্য , মৃদংগ , ঢােল , টোকাৰী । উত্তৰঃ তাল :- তাল এবিধ ঘন বাদ্য । অসমত সৰুৰ পৰা ডাঙৰ আকাৰলৈকে বহুবিধ তাল পােৱা যায় । কাঁহ ধাতুৰে তাল সজা হয় । সচৰাচৰ বৰগীত গাওঁতে আৰু বিহুৰ বাদ্যৰূপে ইয়াৰ ব্যৱহাৰ কৰে । একেবাৰে সৰুতাল বিধক খুঁটিতাল বােলে । এইবিধ তাল ওজাপালি গীতৰ অনুষ্ঠানত বজোৱা হয় । ইয়াক কাৰ্বিসকলে ‘ চেংচ ’ বুলি কয়।
কালিবাদ্য :- কালিবাদ্যক সুষিৰ বাদ্যৰ ভিতৰত ধৰা হয় । ইয়াক পিতলেৰে তৈয়াৰ কৰা হয় । মুখখন পেঁপাৰ দৰে অপেক্ষাকৃত বহল । ক্রমে সৰুৰ পৰা ডাঙৰ শৰীৰটোত সাত আঠটা ফুটা কৰা হয় । অসমত ব্যৱহৃত কালিৰ ভিতৰত জয়কালি , বীৰকালি , যােৰ কালি আদিৰ নাম পােৱা যায় । অসমৰ বিশেষকৈ মঙলদৈ , গােৱালপাৰা আদি অঞ্চলত পৰম্পৰাগতভাৱে বিয়া – সবাহত কালিয়াৰ আনুষ্ঠানিক পৰিৱেশন অপৰিহার্য ।
মৃদংগ :- মৃদংগ আনদ্ধ বাদ্যৰ শাৰীত পৰে । মৃদংগ মাটিৰে তৈয়াৰ কৰা হয় যদিও পৰৱৰ্তী কালত ইয়াক কাঠেৰেও তৈয়াৰ কৰিবলৈ লােৱা হৈছে।মৃদংগ সাধাৰণতে প্রায় ডেৰ হাত দীঘলকৈ সাজে । বাওঁফালৰ মুখখন বাৰ বা তেৰ আঙুলি ব্যাসৰ আৰু সোঁফালে বাওঁফালতকৈ আধা আঙুলি কম হয় । দুয়ােটা মুখ চামৰাৰে চোৱাই মধ্যভাগত ঘূর্ণ দি বজোৱা হয় । গায়ন – বায়ন আৰু অংকীয়া নাট আদিত মৃদংগ বাদ্য সংগত কৰা হয় ।
ঢােল :- ঢােল আনদ্ধ বাদ্যৰ শ্রেণীভুক্ত । অসমৰ জনজীৱনত ঢােলৰ ভূমিকা অতিকৈ গুৰুত্বপূর্ণ । ঢােল বহু প্রকাৰৰ দেখা যায় । যেনে — জয়ঢােল ,চেপাঢােল , বৰঢোল , ওজাৰ ঢােল ইত্যাদি ।
জয়ঢোল সাধাৰণতে ওজাপালি আৰু দেওধনি নাচৰ বাবে অতি আৱশ্যকীয় বাদ্য । জয়ঢােলক ‘ দেৱ ঢােল ’ বুলিও নামকৰণ কৰা হয় । ঢেপাঢােল আৰু বৰঢােল বজোৱা অনুষ্ঠানে দৰঙীয়া কৃষ্টিত এক বিশেষ অৰিহণা যােগাই আহিছে । এই প্রতিবিধ ঢােলৰ আকাৰ আৰু আকৃতি ভিন্ন যদিও কাঠ , ছাগলীৰ ছাল আদিৰ সহায়ত নির্মাণ প্রণালী একে ।
টোকাৰী :- টোকাৰী বাদ্যৰ শ্ৰেণীত পৰে । ই অসমৰ এবিধ প্রাচীন লােকবাদ্য । আম বা চাম কাঠৰ খােলা এটাত সাধাৰণতে গুইৰ ছালেৰে ছােৱাই তাঁৰ সংযােগ কৰি এই বাদ্য তৈয়াৰ কৰা হয় । সচৰাচৰ বৈৰাগী নাম আৰু দেহ বিচাৰৰ নাম গাওঁতে টোকাৰী বাদ্যটি সংগত কৰা হয় ।
১৪। ‘ ক ’ অংশৰ লগত ‘ খ ’ অংশ মিলােৱা –
‘ ক ’ অংশ————— ‘ খ ‘ অংশ
ভূতি বর্মা————–জিকিৰ-জাৰী
দোতাৰা—————-আলি – আই-লৃগাং
গােৱালপাৰা————- বুডু
মিচিং————————বৰগংগা অঞ্চল
ডিমাছা———————কালিয় বাদন
উত্তৰঃ
‘ ক ’ অংশ—————–‘ খ ‘ অংশ
ভূতি বর্মা——————বৰ গংগা অঞ্চল
দোতাৰা——————-জিকিৰ – জাৰী
গােৱালপাৰা————– কালিয় বাদন
মিচিং————————আলি – আই – লৃগাং ডিমাছা
ডিমাছা ——————-বুডু
১৫। তলত উল্লেখ কৰা ব্যক্তিসকলে ৰচনা কৰা একোখনকৈ গ্রন্থৰ নাম লিখা ।
বাল্মিকী , বেদব্যাস , হৰিহৰ বিপ্ৰ , শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ , শ্রীমাধৱদেৱ । উত্তৰঃ বাল্মিকী ― ৰামায়ণ ।
বেদব্যাস ― মহাভাৰত ।
হৰিহৰ বিপ্ৰ ― বব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধ ।
শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ ― গুণমালা ।
শ্ৰীমাধৱদেৱ ― নামঘােষা । ১৬। সমার্থক শব্দ লিখা –
উন্নত , নমুনা , উদ্ভৱ , সঞ্চাৰ , বাদ্য । উত্তৰঃ উন্নত :- ওখ , মহৎ , ডাঙৰ , শ্রীবৃদ্ধিযুক্ত ।
নমুনা :- আৰ্হি , চানেকি ।
উদ্ভৱ :- উৎপত্তি , জন্ম ।
সঞ্চাৰ :- বিস্তাৰ , গমন , চলন ।
বাদ্য :- বাজনা । ১৭। সন্ধি ভাঙা –
সংগীত , সংস্কৃতি , যথােচিত , উদ্ধাৰ , ৰামায়ণ , জগন্নাথ উত্তৰঃ সংগীত :- সম্ + গীত ।
সংস্কৃতি :- সম্ + + কৃতি ।
যথােচিত :- যথা + উচিত ।
উদ্ধাৰ :- উৎ + হাৰ ।
ৰামায়ণ :- ৰাম + অয়ন ।
জগন্নাথ :- জগৎ + নাথ ।
১৮। কি প্রত্যয় যোগ হৈছে দেখুওৱা —
ঢুলীয়া , কালীয়া , মুখিয়াল , অসমীয়া উত্তৰঃ ঢুলীয়া ― ঢােল + ঈয়া ( পাৰ্গত অর্থত )
কালীয়া ― কালি + ঈয়া ( পাৰ্গত অর্থত )
মুখীয়াল — মুখ + ইয়াল ( আছে অর্থত )
অসমীয়া ― অসম + ঈয়া ( সম্বদ্ধ অর্থত ) ১৯। শব্দার্থ লিখা –
স্বকীয় , উদ্ভৱ , শৈলী , নমুনা , সৌধ , বাণ বাটি , সমন্বয় ব্যাস । উত্তৰঃ স্বকীয় ― নিজা , আপােনাৰ ।
উদ্ভৱ ― উৎপত্তি , জন্ম ।
শৈলী ― প্রণালী ।
নমুনা ― চানেকি , আই ।
সৌধ ― প্রাসাদ , অট্টালিকা ।
বাণবাটি ― এবিধ কাঁহৰ ধাতুৰে তৈয়াৰ বাটি ।
সমন্বয় ― মিলন , সম্বন্ধ ।
ব্যাস ― গােটা বস্তুৰ পথালি জোখ।