গতি
প্ৰশ্নাৱলীঃ
1. বস্তু ইটাই এক নিৰ্দিষ্ট দূৰত্ব অতিক্ৰম কৰিলে ইয়াৰ সৰন “শূণ্য” হ’ব পাৰেনে? যদি পাৰে, তেন্তে তোমাৰ উত্তৰৰ সমৰ্থনত উদাহৰণ এটা দিয়া।
উত্তৰঃ সৰন হ’ল বস্তু এটাৰ প্ৰাৰম্ভিক আৰু অন্তিম অৱস্থানৰ মাজৰ নিম্নতম দূৰত্বক সৰণ বুলি কোৱা হয়।
কেতিয়াবা বস্তু এটাই এক নিৰ্দিষ্ট দূৰত্ব অতিক্ৰম কৰিলেও ইয়াৰ সৰণৰ মান শূণ্য হব পৰে এইটো আমি তলত দিয়া ধৰণে প্ৰমান কৰিব পাৰো
চিত্ৰত দেখুওৱা ধৰণে এটা বস্তু “0” বিন্দুৰ পৰা তাৰ ভ্ৰমন আৰম্ভ কৰিছে আৰু প্ৰথমে B বিন্দু আৰু A বিন্দু লৈ গৈছে।
Fig 1
এতিয়া বস্তুটোৰ আকৌ ‘A’ বিন্দুৰ পৰা বিন্দুলৈ উভতি আহিছে।
এনে ক্ষেত্ৰত দেখা গল যে বস্তু টোয়ে অতিক্ৰম কৰা দূৰত্ব OB+BA+AO যিহেতু বস্তুটোৰ প্ৰাৰম্ভিক বিন্দু আৰু অন্তিম বিন্দু একেটাই গতিকে ইয়াৰ সৰণৰ মান ‘শূণ্য’ ‘O’ বিন্দু একেটাই গতিকে ইয়াৰ সৰণৰ মান শূণ্য হব পাৰে
Fig 2
2. খেতিয়ক এজনে 10m বাহুৰ বৰ্গাকৃতি পথাৰ এখনৰ সীমাৰ 40 ছেকেণ্ডত ভ্ৰমন সম্পৰ্ণ কৰে।2 মিনিট 20 ছেকেণ্ড সময় অতিবাহিত হোৱাৰ পিছত প্ৰাৰম্ভিক অৱস্থানৰ পৰা তেওঁৰ সৰণৰ মান কিমান হ’ব?
উত্তৰঃ দিয়া আছে,
খেতিয়ক এজনে বৰ্গাকৃতিৰ পথাৰ এখনৰ ভ্ৰমন সম্পূৰ্ণ কৰে = ছেকেণ্ডত 40 ছেকেণ্ডত
গতিকে খেতিয়ক জনে 40 সম্পূৰ্ণ কৰা দূৰত্ব হব = 4 10=40 মিটাৰ
1 ছেকেণ্ডত অতিক্ৰম কৰা দূৰত্ব হব = মিটাৰ
= 1 মিটাৰ
গতিকে 140 ছেকেণ্ডত অতিক্ৰম কৰা দূৰত্ব হব
=1 মিটাৰ
=140 মিটাৰ
অতিক্ৰম কৰিলে মুঠ পাকৰ সংখ্যা হব =
= 3 5
মানে খেতিয়ক জনে ও পাকৰ সম্পৰ্ণ কৰি আৰু অংশ অতিক্ৰম কৰিব আছে।
পাকত যোৱা দূৰত্ব= মিটাৰ
= 20 মিটাৰ
পশ্নমতে পথাৰ খনৰ এটা বাহু 10 মিটাৰ হলে খেতিয়ক জনৰ চতুৰ্থ পাক সম্পূন কৰিবলৈ আৰু 2 টা বাহু অতিক্ৰম কৰিব আছে
=
=10
3. সৰণৰ ক্ষেত্ৰত তলৰ কোনটো সত্য?
(a) ই শূন্য হব নোৱাৰে।
উত্তৰঃ অসত্য।
(b) ইয়াৰ মান বস্তুটোৰ অতিক্ৰম কৰা দূৰত্বতকৈ বেছি
উত্তৰঃ অসত্য।
4. দ্ৰুতি আৰু বেগৰপাৰ্থক্যলিখা।
উত্তৰঃ
| ১/ বস্তু এটাৰ দ্ৰুতি হৈছি প্ৰতি একক সময়ত অতিক্ৰম কৰা দূৰত্ব। ২। দ্ৰুতি= ৩। দ্ৰুতিৰ কোনো দিশ নাথাকে ৪। দ্ৰুতি স্কেলাৰ ৰশি। | ১। বস্তু এটাৰ বেগ হৈছে প্ৰতি একক সময়ৰ সৰণ। ২। বেগ= ৩। বেগৰ মানৰ লগত নিৰ্দিষ্ট দিশও থাকে। ৪। বেগ ভেক্টৰ ৰাশি। |
5. কি চৰ্ত বা কি কি চৰ্ত সাপেক্ষে বস্তুৰ গড় বেগৰ মান তাৰ গড় দ্ৰুতিৰ সমান হয়?
উত্তৰঃ গতিশীল বস্তু এটাই যদি সৰল ৰৈখিক দিশত গতি কৰে, তেতিয়া তাৰ গড় দ্ৰুতি আৰু গড় বেগৰ মান সমান হয়।
6. মটৰ গাড়ীৰ অডমিটাৰ (odometer) কি জোখে?
উত্তৰঃ মটৰ গাড়ী বোৰে অতিক্ৰম কৰা দূৰত্ব জুখিবলৈ অডমিটাৰ (odometer) ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
7. সুষমভাৱে গতীশীল বস্তু এটাৰ গতিপথ কেনেকুৱা?
উত্তৰঃ সুষমভাৱে গতীশীল বস্তু এটাৰ গতি সৰল ৰৈখিক হয়।
8. পৰীক্ষা এটাৰ সময়ত মহাকাশযান এখনৰ পৰা প্ৰেৰিত সংকেত এটা 5 মিনিটৰ ভূমিস্থিত ষ্টেচনত পৰা সংগ্ৰীহিত হ’।ভূমিস্থিত ষ্টেচনৰ পৰা মহাকাশযানখনৰ দূৰত্ব কিমান হ’ব? সংকেতটোৱে পোহৰৰ দ্ৰুতিৰে অৰ্থাৎ3 দ্ৰুতিৰে গতি কৰ।
উত্তৰঃ
9. তুমি কেতিয়া বস্তু এটাৰ (i) সুষম তুৰণ (ii) বিষম ত্বৰণ হোৱা বুলি ক’বা?
উত্তৰঃ(i) সৰল ৰেখাৰে গতিশীল বস্তু এটাৰ বেগ যদি সমান সময়ৰ অন্তৰালত সমান সমান পৰিমাণে বাঢ়ে বা কমে তেতিয়া বস্তুটোৰ ত্বৰণক সুষম ত্বৰণ বোলা হয়।
(ii) আনহাতে যেতিয়া কোনো গতিশীল বস্তুৰ সমান সমান সময়ৰ ব্যৱধানত বেগৰ পৰিৱৰ্তন সমান সমান তেন্তে বস্তুটোৰ ত্বৰণক বিষম ত্বৰণ বোলে।
10. বাছ এখনৰ দ্ৰুতি 5 ছেকেণ্ডত 80 Km h-1 ৰ পৰা 60Kmh-1 লৈ হ্ৰাস পালে। বাছ খনৰ ত্বৰণ নিৰ্ণয় কৰা।
উত্তৰঃ
দিয়া আছে,
প্ৰৰম্ভিক বেগ(u)= 80km/h
= 8000m/3600s
=22.22m/s
অন্তিমবেগ (v)= 60Km/h
= 6000m/3600s
= 16.66 m/s
সময় (t) =5 Sec
=
= -1.112 m/s2
গাড়ীখনৰ ত্বৰণৰ মান ঋণাত্মক গতিকে গাতিকে গাড়ীখনৰ গতিবেগ হ্ৰাস পাইছে।
11. ৰেলগাড়ী এখনে ষ্টেচন এটাৰ পৰা যাত্ৰা আৰম্ভ কৰি সুষম ত্বৰণেৰে 10 মিনিটত তাৰ দ্ৰুতি 40Km/h লৈ বৃদ্ধি কৰিলে। ইয়াৰ ত্বৰণ নিৰ্ণয় কৰা।
উত্তৰঃ
ৰেলখনৰ প্ৰাৰম্ভিক দ্ৰুতি (u)=O
ৰেলখনৰ অন্তিম দ্ৰুতি (v)= 40 Km/n
=
=
= 11.11 m/s
সময় (t) = 10 minutes
= 600 Sec
ত্বৰণ (a) =
=
=
12. বস্তুৰ সুষম আৰু বিষম গতিৰ ক্ষেত্ৰত্ব–সময় লেখৰ প্ৰকৃতি কেনেকুৱা হয়?
উত্তৰঃ
১। সুষম গতিৰে গতিশীল বস্তু এটাৰ দূৰত্ব-সময় লেখ এডাল সৰল ৰেখা হ’ব।
Fig 3
চিত্ৰঃ বস্তু এটা সুষম দ্ৰুতিৰে গৈ থকা অৱস্থাত দূৰত্ব-সময়ৰ লেখ
2। বিষম গতিৰে গতিশীল বস্তু এটাৰ দূৰত্ব-সময় লেখ এডাল বক্ৰ ৰেখা হ’ব।
Fig 4
চিত্ৰঃ বিষম দ্ৰুতিৰে গতিশীল বস্তুএটাৰ দীৰত্ব-সময় লেখ
13. বস্তু এটাৰ দূৰত্ব – সময় লেখ সময় অক্ষৰ সমান্তৰাল এডাল সৰল ৰেখা। বস্তুটোৰ গতিৰ বিষয়ে তুমি কি মন্তব্য কৰিবা?
উত্তৰঃ
14. বস্তু এটাৰ দ্ৰুতি সময় লেখ সময় অক্ষৰ সমান্তৰাল এডাল সৰলৰেখা। বস্তুটোৰ গতিৰ বিষয়ে তুমি কি মন্তব্য কৰিবা?
উত্তৰঃ
15. বেগ–সময় লেখ এডালৰ তলৰ অংশই আৱৰি থকা কালিৰ জোখে নিৰ্দেশ কৰা ৰাশিটো কি?
উত্তৰঃ
16. এখন বাছ ৰৈ থকা অৱস্থাৰ পৰা গতি আৰম্ভ কৰি 0.1 mS-2 ত্বৰগেৰে 2 মিনিট সময় গতি কৰিলে।
(a) গাড়ীখনে লাভ কৰা দ্ৰুতি আৰু (b) অতিক্ৰম কৰা দূৰত্ব উলিওৱা-
উত্তৰঃ
17. ৰেলগাড়ী এখন 90kmh-1 দ্ৰুতিৰে গতিশীল অৱস্থাত আছে। -0.5 ms2 সুষম ত্বৰণ সৃষ্টি হোৱা কৈ গাড়ীখনত ব্ৰেক প্ৰয়োগ কৰা হ’ল। ৰেলগাড়ী খন ৰোৱাৰ আগলৈকে কিমানদূৰ আগবাঢ়ি গ’ল?
উত্তৰঃ
18. হেলনীয়া সমতল এখনদি গতি কৰা ট্ৰলী এখনৰ ত্বৰণ 2cm/s2 । আৰম্ভনি পৰা 3 ছেকেণ্ডৰ পিছত ইয়াৰ বেগ কিমান হ’ব?
উত্তৰঃ
19. বেগৰ প্ৰতিযোগিতাত ভাগ লোৱা গাড়ী এখনৰ সুষম ত্বৰণৰ মান । আৰম্ভণিৰ পৰা 10 ছেকেণ্ডৰ পিছত ই কিমান দূৰত্ব অতিক্ৰম কৰিব?
উত্তৰঃ
20. শীল এটা 5 m/s বেগেৰে উলম্বভাৱে ওপৰলৈ দলিওৱা হৈছে। যদি শিলটোৰ গতিৰ সময়ত ত্বৰণ তললৈ 10 m/s2 হয়, তেন্তে শিল গুটিটো কিমান উচ্চতালৈ উঠিব আৰু সেই উচ্চতালৈ উঠিবলালৈ সি কিমান সময় ল’ব?
উত্তৰঃ
অনুশীলনীঃ
1. এজন দৌৰবিদ 200 মিটাৰ ব্যাসৰ বৃত্তাকাৰ পথ এটাৰে 40 ছেকেণ্ড সময়ত এপাক সম্পূৰ্ণ কৰিলে । 2 মিনিট 20 ছেকেণ্ডৰ অন্তত তেওঁ অতিক্ৰম কৰা দূৰত্ব আৰু সৰণ কিমান হ’ব ?
উত্তৰঃ
2.300 মিটাৰ দৈৰ্ঘ্যৰ পোন পথ এটাৰ এটা মুৰ A ৰ পৰা দৌৰি 2 মিনিট 30 ছেকেণ্ডত যাচেফ আনটো মূৰ B ত উপনীত হ’ল আৰু তাৰ পৰৱর্তী 1 মিনিটত C বিন্দুলৈ 100m উভতি আহিল ।
( a ) A ৰ পৰা B লৈ আৰু ( b ) A ৰ পৰা C লৈ যােচেফৰ দৌৰৰ গড় দ্রুতি আৰু বেগ নির্ণয় কৰা ।
উত্তৰঃ
3. আব্দুলে স্কুললৈ গাড়ী চলাই যাওঁতে তাৰ গতিৰ গড় দ্রুতি 20 km h ‘ বুলি গণনা কৰিলে আৰু একে পথেৰে উভতি আহোতে ভিৰ কম হোৱাৰ বাবে তাৰ গড় দ্রুতি 30 km h ‘ হ‘ল । সম্পূর্ণ যাত্ৰাটোত আব্দুলৰ গড় দ্রুতি কিমান ?
উত্তৰঃ
4. হ্রদ এটাত ইঞ্জিনচালিত নাও এখন স্থিতিশীল অৱস্থাৰ পৰা 3.0 ms – 2 স্থিৰ হাৰত সৰল । ৰেখা এডালেদি 8.0 ছেৰ বাবে ত্বৰিত হ‘ল । এই সময়ত নাওখনে কিমান দূৰ অতিক্রম কৰিলে ?
উত্তৰঃ
5. 52 km h ‘ ত গৈ থকা গাড়ী এখনৰ চালকে ব্রেক প্রয়ােগ কৰিলে আৰু বিপৰীত দিশত সুষমভাৱে ত্বৰিত হ‘ল । গাড়ীখন 5 ছেকেণ্ডত ৰৈ গ‘ল । আন এখন গাড়ীৰ চালকে 3 km h ‘ ত গৈ থকা অৱস্থাত লাহে লাহে ব্রেক প্রয়োগ কৰিলে আৰু 10 ছেকেণ্ডত ৰৈ গ’ল । একেখন লেখ – কাগজত দুয়োখন গাড়ীৰ দ্ৰতি বনাম সময় লেখ অংকন কৰা । ব্রেক প্রয়ােগৰ পিছত কোনখন গাড়ী অধিক দূৰলৈ গ‘ল ?
উত্তৰঃ
6. 8.11 চিত্রত A , B আৰু C তিনিটা বস্তুৰ দূৰত্ব – সময় লেখ দেখুৱা হৈছে । লেখকেইটা অধ্যয়ন কৰি তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়াঃ
(কিতাপৰ পৰা তোমালোকে চিত্ৰ 8.11 নং টো আকি লবা )
(a) তিনিটাৰ ভিতৰত আটাইতকৈ বেগী কোন ?
উত্তৰঃ ‘B’ বস্তুটোৰ বেগ আটাইতকৈ বেছি ।
(b) কেতিয়াবা তিনিওটাই পথৰ কোনাে বিন্দুত একেলগ হৈছিলনে ?
উত্তৰঃ নাই হোৱা । কাৰণ তিনিও ডাল লেথে একেলগে এটা বিন্দুত কাটাকাটি কৰা নাই ।
(c) A B এ পিছ পেলোৱাৰ মুহূর্তত C কিমান দূৰলৈ গৈছিল?
উত্তৰঃ 5.17 কি.মি
(d) কে পিছ পেলোৱাৰ মুহূর্তত B কিমান দূৰলৈ গৈছিল ?
উত্তৰঃ 5.143 কি.মি ।
7. 20 মি . উচ্চতাৰ প্ৰা বল এটা লাহেকৈ পেলাই দিয়া হ‘ল । ইয়াৰ বেগ 10 ms সুষম হাৰত বাঢ়িলে ই কিমান বেগেৰে ভূমিত পৰিব ? কিমান সময়ৰ পিছত ই ভূমিত পৰিব ?
উত্তৰঃ
ইয়াত দিয়া আছে,
প্ৰাৰম্ভিক বেগ (u) = 0
ত্বৰণ (a) = 10m\sec
অন্তিম বেগ (v)=?
সময় (t) = ?
আমি জানো যে,
20m\sec
20m\sec
আকৌ আমি জানো,
V= u + at
৪. 4.12 চিত্রত গাড়ী এখনৰ প্ৰতি – সময় লেখ দেখুৱা হৈছে ।
(চিত্ৰ 8:12 টো কিতাপৰ পৰা আকি লবা)
( a ) প্রথম 4 ছেকেণ্ডত গাড়ীখন কিমান দূৰলৈ যাব নির্ণয় কৰা । এইখিনি সময়ত গাড়ীখনে অতিক্রম কৰা দূৰত্ব বুজোৱা লেখৰ অঞ্চলটোত ৰং দিয়া ।
উত্তৰঃ
( b ) লেখৰ কোনটো অংশই গাড়ীখনৰ সুষম গতি নির্দেশ কৰিছে ?
উত্তৰঃ লেখত গাড়ী খনৰ দ্ৰুতিৰ কোনো ধৰণৰ সাল-সলনি হোৱানাই বিন্দু( আৰু ত । গতিকে কব পাৰি যে গাড়ী খনে 6sec ৰ পৰা 10sec ৰ ভিতৰত সুষাম গতিত আছে ।
9. তলত দিয়া পৰিস্থিতিবোৰৰ ভিতৰত যিবোৰ সম্ভৱপৰ সেইবোৰ উল্লেখ কৰা আৰু প্রত্যেকৰে একোটাকৈ উদাহৰণ দিয়া ।
(a ) স্থিৰ হৰণ কিন্তু শূন্য বেগৰ বস্তু ।
উত্তৰঃ স্থিৰ ত্বৰণ কিন্ত শূণ্য বেগৰ বস্তু অকল তেতিয়াহে সম্ভৱ যেতিয়া বস্তু এটা উলম্ব দিশত মাৰি পঠিওৱা হয় আৰু যেতিয়া বস্তুটোয়ে সৰ্বোচ্চ উপনীত হ’ব তেতিয়া তাৰ বেগ শূণ্য হ’ব, কিন্তু মাধ্যাকাৰ্ষনিক ত্বৰণৰ মান একে থাকিব ।
( b ) কোনো এক দিশত গতিশীল বস্তু এটাৰ ত্বৰণ তাৰ গতিৰ লম্ব দিশত ।
উত্তৰঃ এইটো উক্তিও শুদ্ধ হব যদি হে বস্তু এটা বৃত্তকাৰ পথেৰে গতি কৰিব গতি কৰিব তেতিয়া গতিশীল বস্তু এটাৰ ত্বৰণ তাৰ গতিৰ লম্ব দিশত হব। উদাহৰণ স্বৰূপে চন্দ্ৰ আৰু পৃথিৱীৰ গতি ।
10. 42250 km ব্যাসার্ধ বৃত্তীয় কক্ষপথেদি কৃত্রিম উপগ্রহ এটা প্রদক্ষিণৰত হৈ আছে । যদি ই 24 ঘণ্টাত পৃথিৱীক এবাৰ প্রদক্ষিণ কৰে তেন্তে তাৰ দ্ৰুতি নির্ণয় কৰা ।
উত্তৰঃ