XIX əsrin əvvəlində milli birliyin fikirləri liberalizm ideologiyası ilə sıx bağlı idi. ‘Liberalizm’ termini, Latın kökündən Azad, pulsuz məna daşıyır. Yeni orta siniflər üçün liberalizm qanundan əvvəl fərdi və bərabərliyi üçün azadlıq üçün dayandı. Siyasi olaraq, bu, hökumətin razılığı ilə anlayışını vurğuladı. Fransa inqilabıdan bəri, liberalizm avtokratiya və kargüzarlıq imtiyazlarının sonuna, Konstitusiya və TBMM vasitəsilə nümayəndəliyin sonunda dayandı. On doqquzuncu əsr liberalları da özəl mülkiyyətin toxunulmazlığını da vurğuladılar.
Yenə də qanundan əvvəl bərabərlik mütləq universal seçki hüququ üçün dayanmadı. Xatırladınız ki, liberal demokratiyada ilk siyasi təcrübəni qeyd edən inqilabi Fransada, səs vermək hüququ və seçilmək hüququ yalnız mülkiyyətə sahib olan kişilərə verildi. Əmlaksız kişilər və bütün qadınlar siyasi hüquqlardan xaric edildi. Yalnız Jacobinlər altında qısa bir müddət üçün bütün yetkin kişilərin seçki hüququ var idi. Bununla birlikdə, Napoleon Məcəlləsi məhdud seçki hüququna və qadınların atalar və ərlərin səlahiyyətinə tabe olan yetkinlik yaşına çatmayanların vəziyyətinə endirildi. On doqquzuncu və iyirminci əsrin əvvəllərində qadınlar və qeyri-xüsusiyyətli kişilər arasında bərabər siyasi hüquq tələb edən müxalifət hərəkatları təşkil edilmişdir.
İqtisadi sahədə liberalizm bazar azadlığı və malların və kapitalın hərəkəti ilə bağlı dövlət məhdudiyyətlərinin ləğvi üçün dayanmışdır. On doqquzuncu əsr ərzində bu, ortaya çıxan orta siniflərin güclü bir tələbi idi. XIX əsrin ilk yarısında Almandilli bölgələrin nümunəsini götürək. Napoleon-un inzibati tədbirləri saysız-hesabsız kiçik prinsiplər xaricində 39 dövlətin konfederasiyası yaratmışdı. Bunların hər biri öz valyutasına və çəkilərinə və ölçülərinə sahib idi. 1833-cü ildə Hamburqdan Nürnberqdən mallarını satmaq üçün səyahət edən bir tacir, 11 gömrük maneəsini keçməli və hər birinin yüzdə 5-də bir gömrük rüsumu ödəməli idi. Vəzifə çox vaxt malların ağırlığına və ya ölçülməsinə görə tutulurdu. Hər bölgənin öz çəki və tədbirlər sistemi olduğu üçün bu vaxt aparan hesablama aparılır. Məsələn, bezin ölçüsü, hər bölgədəki fərqli bir uzunluqda dayanan Elle idi. Frankfurtda satın alınan bir toxuculuq materialı, 55,7 sm-də 55,7 sm parça, Nürnberqdə, Freiburg-da 55.6 sm məsafədə 55,7 sm parça olacaq.
Bu cür şəraitin, malların, insanların və kapitalın maneəsiz hərəkətinə imkan verən vahid iqtisadi ərazinin yaradılması üçün mübahisə edən yeni ticarət sinifləri tərəfindən iqtisadi mübadilə və böyüməyə mane olanlar kimi baxıldı. 1834-cü ildə Prussianın təşəbbüsü ilə gömrük ittifaqı və ya gellerin meydana gəldi və Alman dövlətlərinin əksəriyyətinin birləşdi. Birlik tarif maneələrini ləğv etdi və otuzdan iki-dən çox olan valyutaların sayını azaltdı. Dəmir yollarının bir şəbəkəsinin yaradılması daha sonra iqtisadi maraqları milli birləşməyə tətbiq edərək hərəkətliliyi daha da stimullaşdırdı. İqtisadi millətçilik dalğası o dövrdə böyüyən millətçi hissləri gücləndirdi.
Language: Azerbaijani